Việc thiếu kiến thức, tâm lý ham rẻ khiến nhiều bạn trẻ rơi vào “bẫy” mỹ phẩm trôi nổi, gây hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe làn da và tinh thần.
Thị trường mỹ phẩm Việt Nam đang chứng kiến sự tăng trưởng bùng nổ, được đánh giá là năng động nhất khu vực ASEAN. Thị trường mỹ phẩm trực tuyến đang bùng nổ với vô số lời quảng cáo hấp dẫn, nhưng ẩn sau đó là những cạm bẫy làm đẹp cấp tốc đầy rủi ro, đặc biệt với học sinh, sinh viên – nhóm người tiêu dùng dễ tổn thương nhất.
“Làm đẹp cấp tốc, giá rẻ” và những cái kết đắng
Thị trường mỹ phẩm Việt Nam đang chứng kiến sự tăng trưởng bùng nổ, được đánh giá là năng động nhất khu vực ASEAN với sự tham gia của khoảng 137 nghìn doanh nghiệp.
Chỉ với vài cú nhấp chuột trên các sàn thương mại điện tử và mạng xã hội như Shopee, TikTok, Facebook, người tiêu dùng, đặc biệt là học sinh, sinh viên, có thể tiếp cận vô vàn sản phẩm được quảng cáo với công dụng “thần kỳ”: Trắng da cấp tốc, trị mụn siêu tốc, peel da tại nhà… với mức giá rẻ bất ngờ. Tuy nhiên, sự tiện lợi này lại là con dao hai lưỡi.
Hoàng Anh, sinh viên năm 2 tại một trường đại học ở TPHCM cho rằng, biết sản phẩm trên sàn thương mại điện tử “thật giả lẫn lộn”, nhưng lười ra ngoài mua sắm nên vẫn chọn cách mua online. “Em sẽ lựa chọn những sản phẩm có lượt đánh giá 5 sao nhiều. Các sản phẩm do người nổi tiếng quảng cáo là ưu tiên hàng đầu của em”, Hoàng Anh nói.
Chị Lan Nhi (ngụ phường An Nhơn, TPHCM) chia sẻ nỗi lo lắng: “Trẻ em bây giờ dùng điện thoại rất sớm, tiếp cận Internet nhiều, nhưng lại không có chọn lọc, thành ra phụ huynh rất khó quản lý. Các sản phẩm trên mạng thì bán tràn lan, cứ rẻ là các cháu mua”.
Theo chị Lan Nhi, việc thiếu kiểm soát đã từng dẫn đến hậu quả không mong muốn. “Con tôi từng bị dị ứng vì một sản phẩm mặt nạ mua trên sàn thương mại điện tử. May mắn là phát hiện kịp thời nên không để lại di chứng. Sau vụ đó, tôi phải quản lý chặt hơn và chỉ tin tưởng mua hàng trực tiếp tại cửa hàng. Mắt thấy, tay sờ còn có khi gặp hàng giả, huống hồ gì sản phẩm chỉ nhìn qua màn hình”, chị Lan Nhi bày tỏ.
BS.CKII Nguyễn Vũ Hoàng – Phó Giám đốc Bệnh viện Da liễu TPHCM cho rằng, có 3 lý do chính khiến người dùng “sập bẫy” các sản phẩm làm đẹp kém chất lượng: Thiếu kiến thức chọn lựa sản phẩm, tâm lý muốn cải thiện nhanh và giá thành rẻ, dễ tiếp cận. Chính tâm lý ham rẻ và mong muốn có kết quả tức thì đã vô tình mở đường cho những sản phẩm không an toàn. Hậu quả là các bệnh viện da liễu ngày càng tiếp nhận nhiều bệnh nhân bị biến chứng nặng nề.
BS Hoàng cho biết, tình hình bệnh nhân đến khám và nhập viện tại Bệnh viện Da liễu TPHCM vì dùng mỹ phẩm không rõ nguồn gốc đang gia tăng cả về số lượng và độ nặng. Viêm da tiếp xúc dị ứng do mỹ phẩm đã trở thành một trong ba bệnh lý da thường gặp nhất tại bệnh viện.
“Một nữ bệnh nhân sau khi tự peel da tại nhà bằng sản phẩm không rõ loại đã bị đau rát, bong mài, để lại sẹo và vết đỏ kéo dài. Một trường hợp khác sau khi dùng serum trị mụn mua trên mạng, da đã nổi mủ và viêm nhiễm nặng, phải điều trị bằng kháng sinh và kháng viêm. Những tổn thương này không chỉ ảnh hưởng sức khỏe, thời gian, chi phí điều trị, mà còn để lại gánh nặng tâm lý lâu dài”, BS Hoàng nói.
Đồng bộ để minh bạch thị trường
Ông Nguyễn Tấn Phong – Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật, Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) cho rằng, công tác hậu kiểm, tức kiểm tra sau khi sản phẩm đã lưu hành, chính là “tuyến phòng vệ cuối cùng” cho thực trạng mỹ phẩm trôi nổi.
Ông Phong nhấn mạnh, hậu kiểm không chỉ giúp sàng lọc sản phẩm kém chất lượng, mà còn góp phần bảo vệ người tiêu dùng và giữ vững uy tín của toàn ngành, đặc biệt là lĩnh vực mỹ phẩm vốn đang phát triển mạnh trên các sàn thương mại điện tử.
Tuy nhiên, công tác này đang đối mặt với nhiều thách thức: Nguồn lực phục vụ hậu kiểm còn hạn chế, nhiều sở y tế chưa có cán bộ chuyên trách, phòng kiểm nghiệm chưa đạt chuẩn; Sự bùng nổ của thương mại điện tử khiến việc truy xuất và xử lý khó khăn hơn; Chế tài xử phạt còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe.
Để một sản phẩm mỹ phẩm an toàn đến tay người tiêu dùng, cần có một chuỗi cung ứng được kiểm soát chặt chẽ ở mọi khâu. PGS.TS Nguyễn Thị Thu Thủy – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng cho rằng, vai trò then chốt thuộc về người dược sĩ. Họ không chỉ dừng lại ở khâu tư vấn bán hàng, mà còn tham gia xuyên suốt từ bước nghiên cứu công thức, lựa chọn hoạt chất và tá dược tối ưu, cho đến đánh giá độ ổn định, an toàn của sản phẩm.
Theo PGS Thủy, sự thiếu vắng các chuyên gia có trình độ như dược sĩ trong chuỗi cung ứng chính là một trong những lỗ hổng lớn, tạo cơ hội cho sản phẩm kém chất lượng trà trộn vào thị trường.
Để bảo vệ người tiêu dùng trước thực trạng mỹ phẩm trôi nổi trên các sàn thương mại điện tử, ông Nguyễn Tấn Phong đưa ra một hệ thống giải pháp toàn diện. Trọng tâm là hoàn thiện khung pháp lý, tăng chế tài xử phạt, đồng thời xác định rõ trách nhiệm của các sàn thương mại điện tử và những người có sức ảnh hưởng (KOL). Dự thảo nghị định quản lý mỹ phẩm mới, dự kiến trình Chính phủ vào tháng 9/2025, được kỳ vọng sẽ khắc phục những khoảng trống pháp lý hiện nay.
Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ số cũng được xem là công cụ hữu hiệu để minh bạch hóa thị trường. Theo đó, cần xây dựng cơ sở dữ liệu mỹ phẩm quốc gia, tích hợp mã QR để người dân dễ dàng tra cứu nguồn gốc và thông tin sản phẩm. Song song là việc tăng cường nguồn lực quản lý, bao gồm đầu tư cho các phòng kiểm nghiệm đạt chuẩn quốc tế và đào tạo nhân sự chuyên trách phục vụ công tác hậu kiểm.
Một yếu tố không thể thiếu là sự phối hợp liên ngành giữa Bộ Y tế, Bộ Công Thương, lực lượng công an kinh tế và các cơ quan truyền thông nhằm giám sát, xử lý vi phạm hiệu quả. Cuối cùng, nâng cao nhận thức cộng đồng được xem là nền tảng để người tiêu dùng hiểu rõ rủi ro, biết cách tra cứu và lựa chọn sản phẩm an toàn, từ đó cùng chung tay xây dựng một thị trường mỹ phẩm lành mạnh, bền vững.